Zoals blijkt uit het bovenstaande is de omgeving van het kind belangrijk voor zijn sociaalemotionele ontwikkeling. Daarmee wordt tevens het belang onderstreept van een goed pedagogisch klimaat in de groep en op de school. We geven één van de vele defi nities: Het pedagogisch klimaat is het geheel van aanwezige en gecreëerde omgevingsfactoren, die invloed hebben op het welbevinden van de leerlingen. Het scheppen van een goed pedagogisch klimaat wordt sterk bepaald door de pedagogische visie van de leerkracht c.q. de school. We gaan uit van de bovenbeschreven visie, die sterk is geënt op de visie van prof. Van Lieshout. Er zijn een aantal factoren die een pedagogisch klimaat positief kunnen beïnvloeden. We noemen: